caricature by: Matthew Karaan (YND) |
Sa Pagsaulog sa International Women's Day
Sulod sa usa ka gatos ka tuig na
kining gisaulog, kumusta ang mga kababaenhan sa kalibutan?
Ang kalibutan karon gilibutan sa
mga hulga sa krisis ug gyera. Wala pa
lum-i ang katawhan sa kalibutan apil ang mga kababaenhan sa lapdos sa krisis sa
kawad-on bunga sa duwa’ sa salapi ug hinubrang katigayunan nga nalikom sa kamot
sa mga pipila. Nagpadayon ang pinakaulahing
bunal sa krisis nga nibuto’ sa tuig 2008 ug nagkagrabe kini nga nagsugod sa US ug nikatag sa tibuok
kalibutan ug naapektuhan ang tanan, apil na ang mga nagpabiling lig-on nga
ekonomiya susama sa Tsina.
Ang US, mga nasud sa European
Union, Japan, China—ang mga nag-unang mga ekonomiya sa kalibutan, nalukop sa
utang. Gikan sa pagkalubog sa utang sa
mga bangko niining mga nasura, latas na ang pagkalubog sa utang sa mga katawhan
niini ug ang pinakagrabe, ang gubyerno mismo niining mga nasura ang lubog sa
utang karon. Ang US, $19.3 trillion ang
pagkakautang niini, 102.98% kung ikumpara sa iyang GDP. Halos kini nangutang para makasugakud sa
iyang mga pagagastusan. Ang EU, 87.8% sa
suma-total sa tanang mga nasud niini kumpara sa GDP. Sa Japan 247.82% ang pagkakautang sa GDP.
Samtang ang Tsina, adunay $28 trillion nga pagkakautang, 230% kung
ikumpara sa GDP. Buot ipasabot lang
niini, wala na sa matarong nga barug ang dagkong ekonomiya sa kalibutan nga
maoy nagdala sa ekomiya sa kinatibuk-an.
Ang epekto niini sa katawhan
nagkadaiya, ang pinakamahinungdanon nga mga epekto mao ang pagkapiot sa nakuha
nga serbisyo sa gubyerno sigon sa Austerity measure (pagdaginot sa Gubyerno) ug
nawad-an sa trabaho bunga sa pagpanaktak.
Sayod kita nga kung kini ang maapektuhan, atong panginabuhi ug kalidad
sa kinabuhi ang mukunhod pa sa pinakubos nga ang-ang.
Apan ang pangutana, ingon usab ba
ang nahitabo sa mga adunahan? Karong tuig
2016, samtang igĂ» sa grabeng krisis ang kalibutan ug mas nagkaubos ang kalidad
sa kinabuhi sa mga katawhan, 62 ka mga indibidwal sa kalibutan ang giila karong
sobra-sobrang adunahan (richest). Adunay
naitala nga $1.76 trillion nga katigayunan! Katumbas ang 3.6 billion ka pinaka-kabus
nga tawo kung ipunon ang mga katigayunan niini.
Halos katunga sa kalibutan ang katumbas nga pagpanag-iya sa 62 ka mga pinaka-adunahan
nga mga indibidawal, samtang ang 3.6 billion ka mga pinakakabus nga katawhan
gisaw-an ang ubos sa katunga nga katigayunan sa kalibutan. Kadakong katingalahan! 70% sa pinaka-kabus sa kalibutan, mga
kababenhan!
Kini nahitabo gumikan sa wala nay
undang nga pagkahakug ug paghinangol ning sistema sa salapi ug ginansya kapuli
ang dignidad ug kinabuhi sa katawhan.
Dungan pa sa kini nga kapait ang epekto sa gyera sa nagkalain-laing
parte sa kalibutan.
Sobra na sa 3 ka tuig ang gyera
sa Syria, nisunod kini nga gyera human sa Ukraine (2013). Sa Ukraine, 9, 167 na ang namatay (suma-total
sa mga civilian, sundalo ug mga rebelde).
215,000 sa 1.6 million sa mga napalayas nunot sa gyera ang dili na
makabalik sa ilang kanhing gipuy-an tungod sa grabeng pagkaguba. 1.7 million ka mga bata sa Ukraine ang
nakasinati ug grabeng epekto sa gyera hangtod karon ilabi na sa panahon sa
ting-tugnaw (winter). Hangtod karon,
wala pay resolusyon para sa kalinaw sa maong nasud.
Sa Syria, 50.5% ang kababaenhan
ug 49.5% ang kalalakin-an. Sisyenta isingko (75%) sa mga Syrian refugees, mga
kababaenhan ug mga bata, ug 716,492 ang hingkog na ang pangidarun nga
kababenhan. Naitala na ang halos 3
Million ka Syrian refugees ang nahimutang sa mga silingang nasud paglikay sa
gyera, nga nahimutang sa Lebanon, Jordan, ug Turkey. Apan 4.6 million nga Syrians ang refugees, ug
6.6 million ang napalayas na sulod mismo sa Syria; katunga niini mga bata. SILANG TANAN, NAKATAGAMTAM SA SOBRA-SOBRANG
KAGUTOM, KATUGNAW, WALA’Y TUBIG, KAGUOL UG KALISANG!
Likod niini nga mga reyalidad, asa
man kita paingon? Dili na nato angayan nga huwaton ang gyera nga mubuto sa
mismong atong tugkaran gumikan sa wala pa nahupay ang kaguliyang sa South China
Sea. Ato nang ipaduso sa atong Gubyerno
ang pagpakgang sa laing gyera nga mahitabo.
Mahimo kini nato sa pagsiguro sa pagpili sa sunod nga administrasyon nga
dili muduot sa Gyera ug mubabag sa EDCA (kasabutan nga magpahimutang sa mga
sundalong Amerikano sa atong nasud, pangandam sa gyera tali sa Tsina). Ituboy nato ang Gubyerno nga nagbaton ug
kasayuran sa pagpanalipod sa katawhang Pilipino gikan sa lapdos sa
ekonomikanhong krisis, ilabi na sa mga kaigsuonan natong mga OFW. Usa ka Gubyerno nga mudapig sa katawhan para
sa matarong ug kaangayan.
Kung sa lantaw nato, wala kita’y
kapilian sa han-ay sa mga dumadagan
karon, panahon na nga kita ang mugunit sa tinuod nga gahum. Ipakita nato ang esenya sa tiunay nga
demokrasya, ang pakigbisug sa kaugmaon nga matarong para sa atong mga anak.
Hinunua nga kini ang esensya
ilabi na natong mga kababaenhan nganong adunay giingong International Women’s
Day. Dili kita mahadlok nga mobarug
tungod ug alang sa kagawasan ug kaluwasan sa atong nasud!! Makig bisug ug magtinabangay kitang mga kabus
aron atong malumpag ang sistemang walay balatian. Bangon! Barug! Makigbisug! ###